ISO یکی از سه عامل تعیین‌کننده نورسنجی در عکاسی هست. همونطور که تو مقالات قبل گفتیم، دو عامل دیگه دیافراگم و سرعت شاتر هستن. اما ISO یا ایزو در عکاسی چیست؟ برای اینکه دانش عمیقی از ایزو در عکاسی داشته باشین، حتما این درس رو عمیق و با دقت بخونین. امروز بهتون یاد میدم که ISO در عکاسی چیه و چطور با استفاده از ISO دوربین، میتونین عکسهای حرفه‌ای‌تر بگیرین.

اول از همه این رو بگم که توی این مقاله، واژه‌های ISO، آی-اس-او و ایزو در عکاسی، همگی مترادف هم هستن و گاها به جای هم به کار میرن. پس اگه موافقین بریم ببینیم ایزو در عکاسی چی هست.

بخش اول: ISO (ایزو) در عکاسی چیست؟

ISO مخفف International Organization for Standardization یا همون سازمان بین‌المللی استانداردهاست. میدونم که این اسم کمک چندانی به یادگیری ISO نمیکنه. اول باید کمی درباره تاریخچه ISO در عکاسی بدونیم. و بعد وارد یادگیری ایزو در عکاسی بشیم.

ISO از کجا اومده و اصلا یعنی چی؟

از زمانی که امولسیون فیلم عکاسی اختراع شد و توسعه پیدا کرد، کشورهای مختلف تلاش کردن تا استانداردهایی رو تعریف و اجرا کنن. از همین رو، طبقه‌بندی‌های مختلفی برای فیلم‌های عکاسی ایجاد شد تا عکاسها بدونن هر فیلمی چه خصوصیاتی داره. این طبقه‌بندی، امروزه با عنوان “سرعت فیلم” (film speed) شناخته میشه.

گروه‌های مختلفی از افراد وجود داشتن که تلاش کردن روشهایی برای طبقه‌بندی بهتر و دقیق‌تر فیلم‌ها پیدا کنن. این فرآیند اولیه تلاش برای ابداع استانداردی بود که ما امروزه بهش سرعت فیلم میگیم.

– هارتر و دریفیلد:

این دو نفر از سال ۱۸۹۰ روی حساسیت امولسیون کار میکردن. این استاندارد تا سال ۱۹۲۸ پابرجا بود. سیستم اونها در حقیقت یک سیستم معکوس طبقه‌بندی و نورسنجی بود. هرچی عدد بالاتر باشه، امولسیون نیاز به نوردهی کمتری داره.

– گوست:

از سال ۱۹۲۸ تا ۱۹۵۱، اتحاد جماهیر شوروی سیستم قبلی رو به عنوان استاندارد انتخاب کرد. پس از اون، سیستم GOST رو جایگزین سیستم هارتر و دریفیلد کردن که نسخه شرقی سیستم ASA بود.

– دین:

سیستم دین یا Deutsches Institut für Normung در سال ۱۹۳۴ معرفی شد. اونها از درجه‌بندی برای طبقه‌بندی استفاده کردن. مثلا تغییر ۳°، حساسیت رو دو برابر یا نصف میکرد.

– آسا:

انجمن استاندارد آمریکا (ASA) از سال ۱۹۴۳ کارش رو آغاز کرد. سیستم ASA یک مقیاس‌بندی خطی داشت.  به طور مثال، توی این مقیاس، سرعت ۴۰۰ ASA دوبرابر سریعتر از ۲۰۰ ASA و ۱۰۰ ASA، نصف ۲۰۰ ASA بود. این سیستم طبقه‌بندی فیلم‌های عکاسی در سال ۱۹۸۸ هنگامی که استاندارد عکاسی ISO به تصویب رسید، کنار گذاشته شد.

– ایزو:

با ترکیب DIN و ASA، محاسبات ریاضی انجام دادن و یک مقیاس لگاریتمی درست کردن. بخش محاسبات ریاضی این مقیاس، از سیستم ASA الهام گرفته شد. یعنی دوبرابر شدن حساسیت فیلم با عدد دوبرابر سرعت فیلم نشون داده میشه.

حالا معنی اینها چیه؟

خب! همونطوری که دیدیم، ISO فقط یک روش طبقه‌بندی فیلم عکاسیه و نشون میده حساسیت هر فیلم به نور، چقدره. این طبقه‌بندی به این شکل بیان میشه: ۵۰، ۱۰۰، ۲۰۰، ۴۰۰، ۸۰۰، ۱۶۰۰ و ۳۲۰۰٫ البته فیلم‌های تخصصی و خاصی هم هستن که حساسیتی خارج از این محدوده دارن.

این افزایش‌ها ممکنه کمی عجیب به نظر برسن. اما دوبرابر یا نصف شدن اونها کاملا واضحه. افزایش ISO از ۱۰۰ به ۲۰۰ موجب دوبرابر شدن حساسیت فیلم و کاهش ISO از ۲۰۰ به ۱۰۰ موجب نصف شدن اون میشه.

در دنیای دوربین‎‌های دیجیتال هم از همین مقیاس ISO استفاده میشه. با این تفاوت که در اینجا با سنسورهای دیجیتال سروکار داریم؛ نه فیلم عکاسی. ISO دوربین‌های DSLR میتونه خیلی بالاتر از ۳۲۰۰ بره. حتی اعداد ISO مابین اعداد بالا هم وجود داره. در واقع بین هر دو عدد به سه قسمت تقسیم شده که به اونها ۱/۳ استاپ میگن. مثلا بین ایزو ۴۰۰ تا ۸۰۰، دو عدد ۵۰۰ و ۶۴۰ هم وجود داره.

ISO چه کاری انجام میده؟

ایزوی عکس شما بستگی به فاکتورهای خیلی زیادی داره. از جمله اینکه چقدر نور در محیط هست و از چه چیزی داریم عکاسی میکنیم. ما همیشه سعی میکنیم با کمترین ISO ممکن عکس بگیریم. اینکار موجب میشه کمترین نویز و بالاترین کیفیت رو داشته باشیم.

سوژه‌ای که میخواین ازش عکس بگیرین هم در تعیین عدد ISO موثر خواهد بود. اگه وسط یک روز تابستونی و در فضای باز دارین عکاسی میکنین، با توجه به فراوانی نور باید از ISO 100 استفاده کنین. اما اگه در فضای داخلی مشغول عکاسی هستین، ممکنه مجبور باشین تا ISO 800 یا بالاتر هم برین.

یکی از بهترین روشهای توضیح استفاده از ISO در عکاسی دیجیتال، استفاده از مثلث نورسنجی هست. این مثلث به شما میکنه تا به بهترین نورسنجی ممکن برسین. با استفاده از سه عنصر قابل تغییر این مثلث که کنترل نور رو به عهده دارن، میتونین از هر چیزی و در هر جایی عکاسی کنین.

به طور مثال عکاسی از یک صحنه با ISO 400، f/16 و سرعت شاتر ۱/۴۰۰ رو در نظر بگیرین. فرض کنین میخواین عمق میدان رو کمتر کنین. اول از همه باید دیافراگم رو تا f/8 باز کنین (دو استاپ). برای حفظ نورسنجی صحیح، باید ISO رو دو استاپ پایین بیارین یا سرعت شاتر رو دو استاپ بالا ببرین. توی این حالت، کاهش ایزو از ۴۰۰ به ۱۰۰ موجب میشه کیفیت بالاتری داشته باشین.

بخش دوم: ISO چطور روی نورسنجی تاثیر میذاره؟

مقیاس ISO دوربین تقریبا مشابه سرعت شاتره. چون وقتی که دوبرابر بشه، نوردهی هم دوبرابر میشه. درواقع باهم متناسب هستن. یک ISO پایین موجب کم شدن نوردهی میشه و ISO بالا نوردهی رو زیاد میکنه. درک این مقیاس خیلی آسونتر از دیافراگمه.

فکر میکنم عکسهای زیر خیلی راحت و ساده کل کارکرد ISO در عکاسی رو به شما نشون میدن. عکسها به این ترتیب نمایش داده شدن: ۱۰۰، ۲۰۰، ۴۰۰، ۸۰۰، ۱۶۰۰، ۳۲۰۰٫ دیافراگم و سرعت شاتر توی این عکسها ثابت نگه داشته شده. تنها متغیر این عکسها ایزو بوده تا متوجه تاثیر اون توی نوردهی عکس بشین.

توی این عکسها، نوردهی عکس چهارم که ایزوی ۸۰۰ داره، ایده‌آل هست.

همونطور که احتمالا متوجه شدین، نمیشه فقط با یک المان، نورسنجی رو تغییر داد. استفاده از ایزوهای مختلف در عکاسی، میتونه پیامدهای خاص خودش رو داشته باشه. از بارزترین این پیامدها، افزایش نویز تصویره.

بخش سوم: ISO چطور روی کیفیت عکسها تاثیر میذاره؟

به عنوان یک قانون کلی، هرچی عدد پایینتر باشه، کیفیت عکس بالاتره. با دوبرابر کردن ISO در تنظیمات دوربین، درواقع به طور موثری نوردهی دوبرابر شده و در عوض، نویز عکس هم دوبرابر خواهد شد. این نویز موجب کاهش جزئیات عکس میشه و باعث میشه تصویر دونه دونه و نامتعادل باشه.

عدد کمتر = حساسیت کمتر = کیفیت عکس بالاتر

برای اینکه بهتر متوجه بشین تاثیر ایزو روی کیفیت عکس چجوریه، یک سری عکس دیگه آماده کردم که در زیر میبینین. توی این آزمایش، سرعت شاتر و دیافراگم هم برای هر عکس تغییر داده شدن. اینکار به این دلیل انجام شده که نورسنجی ثابت باشه و بهتر بتونیم تغییر کیفیت رو مشاهده کنیم.

ISO این عکسها به این ترتیب هستن: ۱۰۰، ۲۰۰، ۴۰۰، ۸۰۰، ۱۶۰۰، ۳۲۰۰٫

همونطور که میبینین، اعداد بالاتر موجب ایجاد نویز قوی‌تری میشن. نرم‌افزارهایی برای کاهش نویز عکس هستن که میتونن به بهبود این عکسها کمک کنن. اما تنها کاری که انجام میدن، سافت کردن عکسه. در هر حالت شارپنس رو از دست خواهیم داد.

این سافت سازی موجب میشه روی صورت، حالت براش خورده به وجود بیاد. همونطور که توی عکس زیر میبینین جزئیات کاملا از دست رفته.

دوربینهای با سنسور بزرگتر، رفتار نویزی بهتری دارن. به این دلیل که سطح سنسور اونها بزرگتره و نور بیشتری رو به عکس میرسونن. با این حال با پیشرفت تکنولوژی، تفاوت بین سایز سنسور و رفتار نویزی، کم و کمتر میشه. چیزی که یک زمانی مشکل بزرگی بود، امروزه به لطف دوربینهای باکیفیت، مشکل چندانی به حساب نمیاد.

دوربینها با هم فرق میکنن. دوربینتون رو توی شرایط نوری ضعیف ببرین و با آزمون و خطا، ببینین ماکزیمم ISO که کیفیت قابل قبولی داشته باشه چیه.

بالابردن نور در نرم‌افزارهای پردازش عکس مثل لایت روم، همون اثر افزایش ISO عکس رو داره. پس بهتره که زمان عکاسی به نورسنجی خودتون دقت کنین تا از بروز خطا یا ایجاد نویز توی مرحله ادیت، جلوگیری کنین.

بخش چهارم: چه ایزویی و در کجا؟

ISO 100-200

عکسهاتون بیشترین جزئیات و بهترین کیفیت رو دارن. این ایزو مناسب برای عکاسی در نور روز هست. نور به قدر کافی هست که نیازی به افزایش ISO نباشه. عکاسی با ایزوی ۱۶۰۰ توی شرایط نوری خوب، اتلاف بزرگیه. چون به سادگی موجب ایجاد دونه‌های نویزی زیاد توی عکس میشه. در حالیکه اصلا نیازی به افزایش ISO نداشتیم!

ISO 200-400

توی شرایط کمی تاریک، مثل عکاسی در سایه یا عکاسی در منزلی که به اندازه کافی روشنه، این ایزو مناسبه.

ISO 400-800

من معمولا موقع عکاسی در فضای بسته با فلاش، از این ایزو استفاده میکنم. چون موجب میشه نورسنجی متعادل‌تر و جزئیات بیشتری در بک گراند داشته باشم.

ISO 800-1600

عکاسان ایونت (رویدادها و کنسرت‌ها و …) اغلب انتخابی به جز استفاده از این ایزوها ندارن. رویدادهای زنده معمولا شرایط نوری ضعیف و کم‌نوری دارن که در اون مجاز به استفاده از فلاش هم نیستین.

ISO 1600-3200

مجددا این محدوده هم برای عکاسان ایونت و مراسم زنده مناسبه. همچنین توی شرایط بسیار کم نور که سه‌پایه هم نداشته باشین، میتونین از این محدوده ایزو استفاده کنین. ISO 3200 بالاترین عددیه که من تمایل دارم ازش استفاده کنم. چون اصلا از نویز دیجیتال (grain) خوشم نمیاد!

ISO 3200+

این ایزوها برای شرایط فوق‌العاده کم‎‌نور و افکت‌های هنری مناسبه. خروجی اکثر دوربینها، توی این رنج از ISO کاملا نویزی هست.

خب! این هم از آموزش ISO در عکاسی که امیدوارم براتون مفید بوده باشه.
باز هم مثل همیشه وقت تمرین کردنه. اما قبل از اینکه برین، پیشنهاد میکنم حتما ویدیوی زیر رو ببینین. و البته، حتما نظراتتون رو توی بخش کامنت برام بنویسین.