یکی از راه‌ها برای اطمینان از شارپ بودن عکسهامون اینه که از فاصله هایپرفوکال استفاده کنیم. توی این مقاله قصد دارم محاسبه فاصله هایپرفوکال لنز رو به شما یاد بدم. ولی قبلش ببینیم اصلا فاصله هایپرفوکال چیست؟

ممکنه در نگاه اول خیلی تخصصی و فنی به نظر برسه و اتفاقا همینطور هم هست. ولی توی این آموزش، شما رو قدم به قدم با فاصله هایپرفوکال آشنا میکنم تا بتونید عکسهای شارپ‌تری بگیرید. آماده‌این؟ بریم که شروع کنیم…

فاصله هایپرفوکال چیست؟

فاصله هایپرفوکال نزدیک‌ترین فاصله فوکوسه که توی اون، تمام عناصر کادر شما (از جلوی کادر تا بینهایت) فوکوس و شارپنس قابل قبولی دارن. منظور از بینهایت، حداکثر فاصله‌ایه که لنزتون میتونه روش فوکوس کنه.

اگر میخواید روی یک المان در جلوی کادر فوکوس کنین و همزمان بک گراند رو هم داخل فوکوس داشته باشین، باید فاصله هایپرفوکال رو محاسبه کنین. این فاصله، برای هر لنز و هر فاصله کانونی متفاوته.

ممکنه بپرسین “خب اگه من بالاترین عدد دیافراگم رو انتخاب کنم، مگه کل کادر توی فوکوس نیست؟” جوابش اینه: الزاما نه! درسته که دیافراگم بسته به شما عمق میدان بیشتری میده. ولی همواره نمیتونه عکسی تولید کنه که از جلو تا انتها، دارای شارپنس قابل قبول باشن. (با این کلمه “شارپنس قابل قبول” بعدا کار داریما)

متغیرهای اپتیکی و فیزیکی زیادی وجود دارن که فوکوس لنز رو تحت تاثیر قرار میدن.

پیدا کردن نقطه شیرین! محاسبه فاصله هایپرفوکال

فوکوس کردن روی سوژه‌ای که به دوربین نزدیک‌تره، عمق میدان کمتری به شما میده. فرقی هم نمیکنه دیافراگمتون روی چه عددی باشه. به همین نسبت، فوکوس کردن روی یک المان دورتر نسبت به دوربین، موجب میشه عمق میدان بیشتری داشته باشین. اینو تا اینجا داشته باشین!

ما میخوایم دنبال نقطه یا فاصله‌ای بگردیم که با هر عدد دیافراگمی اگه اونجا فوکوس کنیم، کل کادرمون توی فوکوس باشه. از ابتدا تا انتهای عکس.

وقتی که لنز رو روی این فاصله هایپرفوکال تنظیم کنیم، بیشترین عمق میدان رو خواهیم داشت. محاسبه این فاصله بر اساس سه متغیر زیر انجام میشه:

1. فاصله کانونی لنزتون
2. سایز سنسور دوربینتون
3. تنظیمات دیافراگمتون

بعد از محاسبه فاصله هایپرفوکال، هر عنصری که از نصف این فاصله تا بینهایت قرار داشته باشه، دارای فوکوس قابل قبول خواهد بود.

فرض کنین یک لنز 35 میلیمتر روی بده فول فریم و دیافراگم f/11 دارین. اگر نقطه فوکوستون رو در 6 متری دوربین قرار بدین، هر چیزی که از 3 متری تا بینهایت قرار داشته باشه، شارپنس قابل قبولی داره. توی این مثال، فاصله هایپرفوکال ما 6 متره.

چهار روش برای محاسبه فاصله هایپرفوکال

1. از فرمول استفاده کنین.

این روش سخت‌ترین و غیرجذاب‌ترین روش محاسبه فاصله هایپرفوکاله. اکثر آدمها از این روش فراری‌ان چون مثل من جبرشون ضعیفه! پس ما هم ازش فرار میکنیم!

2. از یک لنز قدیمی استفاده کنین.

لنزهای قدیمی‌تر (و بعضی لنزهای جدید) نشونه‌هایی روی بدنه خودشون دارن که میتونین ازش برای محاسبه فاصله هایپرفوکال استفاده کنین.

مثلا اینجا یک لنز 20 میلیمتر رو میبینین که روی f/11 تنظیم شده.

اگر علامت بینهایت رو روی نشانگر مربوطه قرار بدیم (توی این مثال، خط زردرنگ سمت چپ که علامت بینهایت روی اون تنظیم شده)، فاصله هایپرفوکال رو خواهیم داشت. هر چیزی از حدود 70 سانتی‌متری (نشانگر زرد رنگ سمت راست) تا بینهایت، فوکوس و شارپنس قابل قبول خواهد داشت.

البته به این نکته توجه کنین که این عدد در مورد دوربینهای فول فریم صدق میکنه و برای سایر دوربینها کاربرد نداره. اگه لنزی با این نشونه‌ها ندارین و جبر و ریاضیتون هم ضعیفه، دو روش ساده‌تر وجود داره که میتونین ازشون استفاده کنین.

3. از نمودارها استفاده کنین

نمودارهای زیادی توی اینترنت وجود داره که فاصله هایپرفوکال هر لنزی رو مشخص کرده. میتونین یکی از این نمودارها رو پرینت کنین و همراهتون داشته باشین. هرموقع خواستین عکاسی کنین میتونین به سادگی بهش رجوع کنین و فاصله هایپرفوکال لنزتون رو بدونین.

نکته بسیار مهم: مطمئن بشین از نموداری استفاده کنین که مناسب سایز سنسور دوربین شماست.

4. از اپلیکیشن استفاده کنین

من اپلیکیشن Hyperfocal DOF رو توصیه میکنم که هم برای اندروید و هم iOS وجود داره. این اپلیکیشن هوشمند و کوچولو به شما امکان میده تا اطلاعات و تنظیمات دوربین و لنزهاتون رو وارد کنین و فاصله هایپرفوکال رو محاسبه کنین.

یکی از مزایای اصلی استفاده از برنامه‌هایی مثل این، اینه که فاصله هایپرفوکال لنزهای زوم رو با دقت خیلی بالایی محاسبه میکنه. در حالیکه اکثر نمودارها، فاصله هایپرفوکال لنزهای پرایم رو به شما میگن؛ نه لنزهای زوم.

این فاکتورها رو توی ذهنتون داشته باشین

هرچی فاصله کانونی شما کوتاه‌تر باشه، فاصله هایپرفوکال هم نزدیک‌تره. هرچی عدد اف-استاپ رو زیاد کنین، باز هم فاصله هایپرفوکال نزدیک‌تر میشه. هرچی سنسورتون بزرگتر باشه، فاصله هایپرفوکال نزدیک‌تر میشه. یعنی اگه از یک فاصله کانونی ثابت روی سنسور کراپدار استفاده کنین، فاصله هایپرفوکال شما دورتر میشه.

شارپنس قابل قبول یعنی چی؟

این اصطلاح همیشه در مورد محاسبه فاصله هایپرفوکال بکار برده میشه. ممکنه فکر کنین تا حدودی ابهام داره. البته واقعا هم همینطوره. شارپنس قابل قبول بستگی به چیزی داره به اسم “دایره سردرگمی” (Circle of Confusion). خود این اصطلاح هم همونقدر مبهم به نظر میرسه!

لنزها دقیقا روی پرتوهای نور فوکوس نمیکنن. در بهترین حالت، یک ناحیه از نور رو به عنوان نقطه تشخیص میدن؛ نه یک نقطه مشخص. کوچکترین نقطه‌ای که لنز میتونه تشخیص بده، دایره سردرگمی نامیده میشه. وقتی لنز شما روی یک نقطه مشخص فوکوس میکنه، اون نقطه شارپ‌تر از نقاط جلوتر و عقب‌تر از خودش هست. یعنی هرچی از اون نقطه فاصله بگیریم، میزان شارپنس ما کم میشه.

حالا وقتی فوکوس لنز ما روی فاصله هایپرفوکال قرار داشته باشه، تمام نقاط نورانی در این فاصله توی اون دایره سردرگمی قرار می‌گیرن. پس به طور قابل قبولی شارپ خواهند بود. بازتر کردن دیافراگم، تغییر نقطه فوکوس یا جابجا کردن دوربین نسبت به اون نقطه، دایره سردرگمی رو تغییر میده. ممکنه توی بخش‌هایی از عکس دیگه اون شارپنس قابل قبول رو نداشته باشیم.

چند مثال:

این سری از عکسها ممکنه توی درک دایره سردرگمی به شما کمک کنه. این عکسها با لنز 105 میلیمتری روی یک دوربین فول فریم گرفته شدن. دیافراگم لنز هم روی f/3.2 تنظیم شده.

همونطور که میبینین لیوان داخل فوکوسه. چراغ‌های کوچیک LED در بک گراند به وضوح خارج از فوکوس هستن. اونها از اندازه طبیعی خودشون خیلی خیلی بزرگتر به نظر میرسن.

هرچی دوربین رو به لیوان نزدیک‌تر کنم و فوکوس رو روی لیوان نگه دارم، شکل محو نورهای بک گراند بزرگ و بزرگ‌تر میشن. همین اتفاق با تک تک نورهای رخ میده. ولی نمیتونم تمام اونها رو نشون بدم. بسته به نحوه نمایش عکس، این وضوح (شارپنس) قابل قبول میتونه متفاوت باشه. چاپ عکس با کیفیت بالا، جزئیات و شارپنس بیشتری نسبت به نمایش اون روی یک مانیتور متوسط داره.

میخواین مفهوم شارپنس قابل قبول و دایره یردرگمی رو دقیق‌تر درک کنین؟ به زودی براتون یه ویدیو عالی میذارم که این مفاهیم رو توش توضیح داده.

استفاده از فاصله هایپرفوکال برای گرفتن عکسهای خلاقانه

برای بعضیا خیلی مهمه که عکسشون از لحاظ فنی کاملا درست باشه. برای بعضیام مهم نیست که مو به مو دستورالعمل‌های کتابها رو اجرا کنن! واقعیت اینه که اگه فاصله هایپرفوکال رو درست محاسبه کنین، عکسهاتون خیلی شارپ میشن. ولی لزوما اینکه از نظر فنی صحیح هستن، دلیل نمیشه که عکسهای خیلی جالبی باشن.

من خودم زیاد از تکنیک هایپرفوکال استفاده نمی‌کنم. به طور کلی وقتی عکاسی منظره انجام میدم، سعی می‌کنم یک المان جذاب توی پیش زمینه عکسم داشته باشم و اون رو از پس زمینه جدا کنم. معمولا این المان به لنز نزدیکتر از فاصله هایپرفوکال هست.

توی عکس بالا، این گل نزدیک به لنز بوده و داخل فوکوس هست. این عکس با یک لنز 35 میلیمتر روی f/11 گرفته شده. میبینین که حتی با اینکه یک لنز تقریبا نیمه واید داشتم و دیافراگم رو روی 11 گذاشتم، بازهم بک گراند محو شده.

برای اینکه گل و پس زمینه همگی به طور قابل قبولی شارپ و واضح باشن، باید از گل دور میشدم. فاصله هایپرفوکال لنز 35 میلیمتری من روی f/11، 3.79 متر هست. یعنی باید 3.79 متر از گل فاصله می‌گرفتم. بنابراین گل خیلی خیلی کوچیک میشد و هیچ جلوه‌ای نداشت.

عکاسی از اشیاء بزرگ‌تر و حفظ ترکیب‌بندی جذاب، ساده‌تر هست. این امر به این خاطر هست که شما میتونین به اندازه کافی از سوژه فاصله بگیرین و اون رو توی کادر جا بدین. با اینکار به فاصله هایپرفوکال مورد نظر خواهیم رسید و تمام کادر ما وضوح قابل قبول خواهند داشت.

مثلا عکس زیر رو ببینین. این عکس با یک لنز 50 میلیمتری روی دوربین فول فریم و f/10 گرفته شده. نقطه فوکوس روی پنجره هواپیما تنظیم شده. فاصله هایپرفوکال این لنز روی این دیافراگم برابر با 8.66 متره که توی این عکس رعایت شده.

نتیجه گیری

بین عکاسها خیلی مرسوم شده که با عمق میدان خیلی کم عکاسی کنن. بعضی وقت‌ها به جای اینکه برای رسیدن به عمق میدان زیاد، دیافراگم رو ببندیم، میتونیم چند قدم بیایم عقب‌تر تا به فاصله هایپرفوکال برسیم.

سوژه‌‌تون رو در نظر بگیرین. به کل صحنه فکر کنین. فقط به این خاطر که همه با عمق میدان کم عکس میگیرن، اینکار رو نکنین. بدونین دقیقا هدفتون چیه. درک و شناخت فاصله هایپرفوکال میتونه به شما در خلق عکسهای جذاب کمک کنه. با کمی تمرین کم کم میفهمین که چه زمانی باید از نمودار یا اپلیکیشن برای محاسبه فاصله هایپرفوکال لنز استفاده کنین.

بهتون توصیه می‌کنم دنبال فرصت‌های مناسب برای استفاده از این تکنیک بگردین. این تکنیکی نیست که بخواین همیشه و همه جا ازش استفاده کنین. حتی اگر به طور عمده عکاسی منظره انجام میدین. چسبیدن به یک تکنیک خاص عکاسی، به مرور منجر میشه عکسهاتون جذابین خودش رو از دست بده. باید بین جنبه‌های فنی و خلاقیت، به تعادل برسین.

همونطور که بالاتر هم گفتم، دقت فنی به تنهایی منجر به ایجاد عکس خوب نمیشه. دفعه بعد که رفتین عکاسی، به دنبال ایجاد خلاقیت از تکنیک فاصله هایپرفوکال باشین.