درک مفهوم استاپ و مقیاس اف استاپ (f/stop) در عکاسی، کلید رسیدن به یک نورسنجی صحیحه. اینکه بدونین یک استاپ نوری بالاتر و پایین‌تر یعنی چی؟ اعداد اف استاپ بر چه اساسی تغییر میکنن؟ مفهوم استاپ در عکاسی ، کارکرد اف استاپ، نحوه‌ی تغییرش و معنای هر عدد توی این مقیاس، به شما کمک میکنه تا درک و تصور بهتری از عکاسی داشته باشین. توی این مقاله، قصد دارم مفهوم استاپ در عکاسی رو براتون باز کنم. و بعدش اف استاپ رو به طور کامل برای شما توضیح بدم. یادتون نره بعد از خوندن این مقاله، حتما تمرین کنین.

معنی استاپ در عکاسی چیست؟

توی عکاسی، یک استاپ، یک معیار سنجش نوردهیه. تا اینجا میدونیم که یک نورسنجی، از ترکیب تنظیمات موجود در مثلث نورسنجی تشکیل میشه. (مقالات قبلی رو حتما از بخش مدرسه عکاسی بخونین). این تنظیمات در حقیقت همون سرعت شاتر کذایی، ISO و دیافراگم هستن.

اما یک استاپ یعنی چقدر؟ هر استاپ یعنی دو برابر. یعنی اگه شما نوردهی رو یک استاپ افزایش بدین، نور کلی عکس شما دو برابر میشه. به همین ترتیب، کاهش یک استاپ نور عکس، روشنایی کلی عکس رو نصف میکنه.

به طور مثال، تصور کنین با دیافراگم f/4، سرعت شاتر ۱/۱۰۰ و ISO-100 دارین عکس می‌گیرین. اگر دیافراگم و سرعت شاتر رو روی f/4 و ۱/۱۰۰ ثانیه ثابت نگه دارین و ISO رو به ۲۰۰ افزایش بدین، نوردهی کلی عکس رو یک استاپ افزایش دادین. دو برابر کردن ISO باعث میشه که حساسیت سنسور دو برابر بشه. به همین ترتیب تنظیمات نورسنجی به میزان یک استاپ افزایش پیدا میکنه.

ممکنه الان از نظرتون کمی گیج‌کننده بیاد؛ اما یادگیری این مبحث خیلی خیلی مهمه. میدونین چرا؟

همزمان که مهارت‌های عکاسی شما ارتقا پیدا میکنه، مسلما بیشتر از مُد منوآل و تنظیمات دستی استفاده میکنین. وقتی که این اتفاق میفته، شما کنترل بیشتری روی نورسنجی صحنه توسط دوربین خواهید داشت. اینکه بدونین یک استاپ تغییر سرعت شاتر، دیافراگم و ISO موجب چه تغییراتی میشه، قطعا روی نحوه تنظیم دوربین شما تاثیرگذار خواهد بود. به جای اینکه فقط دیال‌ها رو بی‌هدف بچرخونین تا فقط عقربه نورسنجی رو وسط قرار بدین، کاملا آگاهانه هرکدوم از المان‌های نورسنجی رو تغییر میدین.

مثالهایی از مفهوم استاپ در عکاسی

بذارین این موضوع رو براتون ساده‌تر کنم:

دارین با f/2.8، ۱/۱۰۰ ثانیه و ISO-200 عکاسی میکنین. اما حس میکنین عمق میدان باید کمتر باشه. میدونین که با تنظیم دیافراگم روی f/2، به عمق میدان کمتر دست پیدا میکنین. خیلی عالیه! ولی این کار موجب میشه دو برابر نور بیشتر وارد لنز بشه.

شما یک استاپ دیافراگم رو بازتر کردین و نور بیشتری رو وارد دوربین کردین. پس باید این نور اضافه رو با سرعت شاتر یا ISO خنثی کنین. برای اینکار، میتونیم ISO رو نصف کنیم (ISO-100) یا سرعت شاتر رو دو برابر کنیم (از ۱/۱۰۰ به ۱/۲۰۰ ثانیه).

همونطور که میبینین، درک مفهوم استاپ در عکاسی خیلی خیلی مهمه.

اگه بخوام بحث رو تا اینجا خلاصه کنم، افزایش یک استاپ نوردهی، نور کلی عکس رو دو برابر و کاهش یک استاپ نوردهی، نور کلی عکس رو نصف میکنه. کاش به همین سادگی بود…

استاپ‌های ISO

بیاین با ساده‌ترین المان نورسنجی شروع کنیم: ISO. یک استاپ افزایش از ISO-100، یعنی ISO-200. و یک استاپ افزایش از ISO-200، یعنی ISO-400.

فواصل برابر نیست اما در عوض، ISO در هر استاپ، دو برابر میشه. به همین خاطر درک کردنش خیلی ساده‌ست. پس توضیح اضافه‌تری در این مورد نمیدم.

استاپ‌های سرعت شاتر

تقریبا در ۹۰% مواقع هنگام عکاسی با دوربین، از سرعت شاترهای کسری از ثانیه استفاده میکنیم. اگه با سرعت‌های یک ثانیه یا بالاتر عکاسی کنین، قانون بالا که در مورد ISO گفتیم، اینجا هم صدق میکنه. یعنی به سادگی یک استاپ بالاتر از ۱ ثانیه، برابر با ۲ ثانیه‌ست. و از ۲ تا ۴ ثانیه هم یک استاپ حساب میشه. خیلی ساده!

ولی وقتی که از کسری از ثانیه استفاده می‌کنیم (مثل ۱/۲۰۰)، برای دو برابر کردن نوردهی در این حالت، باید مخرج کسر رو تصف کنیم. (توی این مثال، ۱/۱۰۰ یک استاپ نوردهی بیشتری از ۱/۲۰۰ داره).

اگه تازه وارد دنیای عکاسی شدین، اصلا نترسین. خیلی زود به این عددها و نسبت‌هاشون عادت میکنین.

۱/۱۰۰ ثانیه از نظر زمانی، دو برابر ۱/۲۰۰ ثانیه طول میکشه. به همین دلیل یک استاپ به حساب میاد و نور عکس دو برابر بیشتر میشه. ۱/۵۰ ثانیه، دو برابر ۱/۱۰۰ ثانیه طول میکشه و به همین ترتیب.

استاپ‌های دیافراگم یا اف استاپ (F-stop)

اینجا جاییه که کمی نگران میشم. چون مباحث پیچیده‌تر میشه و نیاز به محاسبات ریاضی داره.

اگه از منطق‌هایی که در بالا توضیح دادم بخواین استفاده کنین، احتمالا فکر میکنین f/4 دو برابر نوردهی f/2 رو داره. ولی متاسفانه اینطوری نیست. و f/2 در واقع چهار برابر نوردهی f/4 رو داره. ( ۲ استاپ بالاتر).

احتمالا الان موهاتون رو میکَنین! ولی بهتون قول میدم همه چیز براتون روشن میشه. فقط با دقت و حوصله ادامه مقاله رو بخونین.

مقیاس دیافراگم از قوانین سرعت شاتر یا ISO پیروی نمیکنه. به این دلیل که نحوه سنجش اون متفاوته. اگه آموزش کامل دیافراگم در عکاسی من رو خونده باشین، احتمالا با مفاهیمی که در ادامه میخوام بگم آشنا هستین.

دیافراگم با مقیاسی تحت عنوان مقیاس اف استاپ (f/stop scale) اندازه‌گیری میشه. احتمالا روی دوربینتون علامت ‘f/’ یا فقط یک ‘f’ تنها رو دیدین که با یک عدد همراهه. این عدد نشون دهنده میزان گشودگی دیافراگمه. که در واقع نوردهی و عمق میدان عکس رو تحت تاثیر قرار میده: عدد کمتر، دیافراگم بازتر.

این ممکنه کمی گیج کننده باشه. چرا عدد کمتر یعنی دیافراگم بازتر؟ پاسخ این سوال ساده و بر اساس ریاضیاته. اما اول از همه بذارید مقیاس اف استاپ رو با هم ببینیم:

f/1.4، f/2، f/2.8، f/4، f/5.6، f/8، f/11، f/16، f/22.

مفهوم اف استاپ در عکاسی و نحوه محاسبه مقیاس اف استاپ (F-stop)

قبل از اینکه بیشتر ادامه بدیم، اجازه بدید مروری روی مفهوم دیافراگم داشته باشیم.

دیافراگم روزنه‌ای داخل لنزه که نور از طریق اون عبور میکنه. دیافراگم، هم نور عکس رو کنترل میکنه و هم عمق میدان رو. ما در اینجا فقط بخش نورسنجی رو بررسی می‌کنیم.

اگه شما دیافراگم رو از f/2 به f/2.8 تغییر بدین، یعنی نور عکس رو نصف کردین. چون با اینکار، شما مساحت گشودگی دیافراگم لنز رو نصف کردین. (توی مقیاس بالا، f/2 و f/2.8، یک استاپ با هم تفاوت دارن)

مهم‌ترین نکته که باید در مورد اعداد اف استاپ در عکاسی بدونین اینه که از هر عدد تا عدد بعدی، میزان گشودگی روزنه دیافراگم نصف میشه. بنابراین ۵۰% از نور از این روزنه عبور میکنه (یک اف استاپ).

این موضوع به این دلیله که اعداد اف استاپ از یک معادله ریاضی بدست میان. توی این معادله، برای بدست آوردن دیافراگم، از فاصله کانونی لنز استفاده میشه. در واقع حرف ‘f’ توی عبارت f/stop یا f-number مخفف فاصله کانونی (focal length) هست و عدد هم بیانگر کسری از فاصله کانونیه که اندازه دیافراگم رو به شما میگه. برای آشنایی بیشتر با فاصله کانونی لنز، مقاله زیر رو بخونین:

محاسبه اعداد دیافراگم و مقیاس اف استاپ

خب! فرض کنین یک لنز ۵۰ میلیمتر با دیافراگم f/2 داریم. برای محاسبه میزان گشودگی دیافراگم اینطوری عمل میکنیم: برای محاسبه قطر کانونی، ۵۰ رو تقسیم بر ۲ میکنیم. قطر ۲۵ میلیمتر بدست میاد. سپس شعاع رو بدست میاریم (نصف قطر یعنی ۱۲٫۵ میلیمتر). شعاع رو در خودش ضرب میکنیم تا مجذورش بدست بیاد. (۱۲٫۵×۱۲٫۵ = ۱۵۶٫۲۵). در نهایت این عدد رو در عدد پی ضرب میکنیم تا مساحت گشودگی روزنه دیافراگم بدست بیاد. (میزان گشودگی روزنه دیافراگم لنز ۵۰ میلیمتری در f/2، برابرا با ۴۹۰٫۹ میلیمتر مربع میشه)

معادله کلی اینطوریه: مساحت = پی * شعاع^۲

اصلا نیازی نیست که بخواین محاسبه انجام بدین. ولی این اطلاعات به فهم بهتر مسئله کمک میکنه. بارها و بارها از من پرسیده شده که چرا عدد دیافراگم کمتر یعنی دیافراگم بازتر؟ با این توضیحات متوجه شدین که دلیل علمی و ریاضی این مسئله چیه.

چند مثال

حالا بیاین چند تا مثال دیگه برای محاسبه اف استاپ رو بررسی کنیم:

یک لنز ۵۰ میلیمتر با دیافراگم f/2: اول ۵۰ رو بر ۲ تقسیم میکنیم. قطر گشودگی دیافراگم تو این حالت میشه ۲۵ میلیمتر. پس شعاع اون میشه ۱۲٫۵ میلیمتر. با استفاده از فرمول بالا، مساحت روزنه دیافراگم ۴۹۰ میلیمتر مربع بدست میاد.

یک لنز ۵۰ میلیمتر با دیافراگم f/2.8: با تقسیم ۵۰ بر ۲٫۸، قطر گشودگی این لنز ۱۷٫۹ میلیمتر بدست میاد. پس شعاع اون میشه ۸٫۹۵ میلیمتر. با استفاده از فرمول بالا مساحت روزنه دیافراگم ۲۵۱٫۶ میلیمتر مربع بدست میاد.

همونطوری که از این دوتا مثال متوجه شدین، میزان مساحت گشودگی دیافراگم توی f/2.8 از f/2 کمتره و به همین دلیل هم نور کمتری ازش عبور میکنه. امیدوارم با این دو مثال، فلسفه اینکه عدد دیافراگم بزرگتر، یعنی دیافراگم بسته‌تر رو متوجه شده باشین.

ممکنه الان براتون سوال پیش بیاد. گفتیم از هر عدد تا عدد بعدی، میزان گشودگی نصف میشه. نصف ۴۹۰ که ۲۵۱ نمیشه! حرف شما درسته. اما در نظر بگیرین که این اعداد f-stop برای محاسبه آسون‌تر، به نزدیکترین عدد، گرد شدن. اون تقسیم بر ۲ که اول از همه انجام میدیم، گرد شده‌ست و دقیق نیست. پس مساحت روزنه دیافراگم f/2.8 همچنان دقیقا نصف f/2.0 خواهد بود.

پس حالا متوجه شدین که چرا عدد f بالاتر، موجب میشه نور کمتری به سنسور وارد بشه. چون روزنه دیافراگم کوچیکتر میشه و نور کمتری اجازه عبور پیدا میکنه.

خب! این هم آموزش اف استاپ در عکاسی برای شما. با تمام این اطلاعات جدید، باید درک خیلی خیلی خوبی از کنترل نور عکس‌هاتون داشته باشین.

اما صبر کنین! هنوز مونده!

حتما تا الان متوجه شدین که تقسیم‌بندی بیشتری برای دیافراگم، سرعت شاتر و ISO توی دوربین شما وجود داره. اعدادی که دو برابر یا نصف عدد قبلی نیستن.

کاملا درسته! این اعداد، درواقع یک سوم استاپ باهم تفاوت دارن. شاید شما نخواین یکباره نور عکستون رو دو برابر یا نصف کنین. برای اینکه شما کنترل بیشتری روی نور عکستون داشته باشین، بین هر استاپ کامل، دو عدد دیگه هم قرار داده شده که یک سوم استاپ از قبلی فاصله داره. به طور مثال بین f/2.8 و f/4، دو دیافراگم f/3.2 و f/3.5 هم وجود داره.

این اصلا پیچیده نیست و شما هم نباید بیش از حد درگیرش بشید. فقط باید بدونید که مفهوم استاپ در عکاسی چیه. مفهوم یک سوم استاپ در عکاسی چیه. کاربرد هرکدوم چطوریه و چجوری میتونین ازشون در کمترین زمان استفاده کنین. به همین سادگی!