سلام سلام. امیدوارم خوب باشین. اگه تا اینجای مباحث آموزش عکاسی رو دنبال کرده باشین، میدونین که نورسنجی رو به طور کامل بررسی کردیم. دیافراگم، سرعت شاتر و ISO رو شناختیم. مثلث نورسنجی رو شرح دادیم و مفهوم استاپ و اف استاپ رو کاملا بررسی کردیم. اما فکر کردین که نورسنجی توسط دوربین چطوری انجام میشه؟ با حالت‌های نورسنجی آشنا هستین؟ میدونین چند حالت مختلف نورسنجی داریم؟

توی این مقاله، حالت‌های مختلف نورسنجی رو بررسی می‌کنیم. هر دوربین مدرنی، چیزی به اسم حالت نورسنجی (Metering Mode) داره که به سنجش نوردهی هم معروفه. نورسنجی که تا اینجا و توی مقالات قبلی بررسی کردیم، ترجمه کلمه Exposure بود. اما خود عملیات نورسنجی که توسط دوربین انجام میشه، Metering نامیده میشه. به هر حال بخاطر ضعف زبان فارسی توی معادل سازی اصطلاحات تخصصی عکاسی، به هر دو این اصطلاحات، نورسنجی یا نوردهی اطلاق میشه.

مترینگ یا سنجش نوردهی عملیاتیه که طی اون، دوربین دیجیتال حد و میزان نور لازم و کافی برای یک عکس رو تعیین میکنه. انواع مختلف حالت‌های سنجش نوردهی وجود داره که بر اساس سوژه و نوع عکسی که میخواید بگیرید، میتونید از اونها استفاده کنید. پیشنهاد میکنم قبل از مطالعه این مطلب، این دو درس رو بخونین:

حالت‌های نورسنجی چی هستن و چه وقتی باید از اونها استفاده کرد؟

نورسنجی ماتریسی (Evaluative Metering (Canon) / Matrix Metering (Nikon))

نورسنجی ماتریسی، پیچیده‌ترین و مدرن‌ترین حالت نورسنجی صحنه ست. توی این حالت، اطلاعات تمام کادر سنجیده میشه و اهمیت بالاتری به نقطه فوکوس داده میشه. دوربین، کل صحنه شما رو میبینه. مثلا اگه خورشید در قسمتی از کادرتون باشه، اون بخش رو به عنوان نقطه روشن در نظر میگیره و توی محاسبات خودش لحاظ میکنه.

سازندگان مختلف دوربین، اسم‌های متفاوتی روی این حالت نورسنجی گذاشتن. اما کارکردشون یکسانه. اگر حالت‌های نورسنجی کنون و نیکون رو باهم مقایسه کنیم، میبینیم که هیچ تفاوتی در سنجش نوری صحنه بین این دو وجود نداره.

حالت نورسنجی منطقه‌ای یا جزئی (Partial Metering Mode)

این حالت نورسنجی، فقط داده‌های یک منطقه دایره‌ای کوچیک در وسط کادر رو در نظر میگیره. این حالت نورسنجی، فقط حدود 10 تا 15 درصد کل صحنه رو پوشش میده. این حالت برای زمانی مناسبه که سوژه شما در مرکز کادر قرار گرفته باشه و بخواید اون رو توی محاسبات نورسنجی، در اولویت قرار بدید.

تفاوت خیلی فاحشی بین حالت نورسنجی Evaluative و Partial وجود نداره. همه چیز به شرایطی که در اون دارید عکاسی می‌کنید بستگی داره.

نورسنجی نقطه‌ای (Spot Metering)

توی حالت نورسنجی نقطه‌ای، فقط یک نقطه کوچک در مرکز کادر مورد محاسبه قرار میگیره. تقریبا حدود 5% از کل کادر. این حالت نورسنجی برای سوژه‌های کوچیک مناسبه. من معمولا از این حالت بیشتر از نورسنجی Partial استفاده می‌کنم. چون میدونم که هر مقدار از نور در اطراف سوژه، مشکل چندانی ایجاد نمیکنه.

این روش نورسنجی، کمی پیشرفته‌تر و احتمالا سخت‌تره. چون نورسنج دوربین فقط درگیر بخش کوچیکی از کادر میشه و ممکنه نورسنجی بقیه نقاط کادر، صحیح نباشه. و این بر عهده شماست تا اون بخش‌ها رو تصحیح کنین.

به نرمی تون‌های روی پوست توجه کنین که چقدر بهتر ثبت شدن. در عین حال، بقیه کادر کمی آندراکسپوز ثبت شده.

هنگام استفاده از این حالت مراقب باشین. درسته که این حالت نورسنجی استفاده‌های خودش رو داره. اما دلیل بر این نیست که نور تمام عکسهاتون رو با همین حالت بسنجین.

نورسنجی مرکزی (Center-Weighted Average)

این حالت نورسنجی هم مشابه نورسنجی جزئی و نقطه‌ای هست. با این تفاوت که منطقه بزرگتری از مرکز عکس رو مورد اندازه‌گیری قرار میده.

در واقع سازنده‌های دوربین DSLR یک نکته رو متوجه شدن: اکثر مردم سوژه رو در وسط عکس قرار میدن. با این تفاسیر باید یک سیستم اندازه‌گیری نورسنجی موثر به وجود می‌آوردن که نورسنجی دقیقی رو انجام بده.

توی عکس زیر میبینین که پس زمینه به خوبی نورسنجی شده. اما در مقابل، تون رنگی پوست کاملا از بین رفته و اوراکسپوز شده. من شخصا زیاد این حالت نورسنجی رو ترجیح نمیدم و ازش استفاده نمیکنم.

حالت نورسنجی میانگین (Average Metering Mode)

این حالت هم شبیه حالت نورسنجی ماتریسی یا Evaluative هست. در این حالت نورسنجی هم نور موجود در کل صحنه، توسط نورسنج دوربین خوانده میشه. اما سنجش نور توی این حالت بسیار غیرهوشمندانه‌ست. چون نورهای شدید یا ضعیف توی صحنه تشخیص داده نمیشن و نورسنجی کلی بر اساس اونها تغییری نمیکنه.

اگه توی بخشی از عکس، خورشید یا یک سایه تاریک داشته باشیم، تفاوتی توی نورسنجی به وجود نمیاد و مثل بقیه بخش‌ها باهاش برخورد میشه. با این کار، عکسمون توی بعضی نواحی آندراکسپوز و توی بعضی نواحی اوراکسپوز میشه.

این حالت نورسنجی معمولا توی دوربین‌های مدرن و پیشرفته وجود نداره.

از کدوم حالت نورسنجی در چه زمانی باید استفاده کرد؟

خب! تا اینجا باید فهمیده باشین که هر حالت نورسنجی دقیقا چیکار انجام میده و چطور نور توی صحنه رو اندازه می‌گیره. همچنین باید بدونین که چه زمانی بهتره از هرکدوم استفاده کرد.

اما توی این قسمت قصد دارم روی جزئیات دو حالت نورسنجی بیشتر تمرکز کنم: نورسنجی Evaluative یا ماتریسی و. نورسنجی Spot یا نقطه‌ای.

برای خود من نورسنجی ماتریسی یا Evaluative در اکثر موارد عالیه و خیلی دقیق نورسنجی رو انجام میده. به نظر من تغییر حالت نورسنجی به نورسنجی جزئی یا مرکزی بی‌معنیه.

حالت نورسنجی دیگه‌ای که زیاد ازش استفاده میکنم، نورسنجی نقطه‌ای هست. این حالت کنترل بیشتری روی نورسنجی صحنه به من میده. به عکس زیر توجه کنین.

در ادامه تعدادی عکس باهم میبینیم که در حالت نورسنجی ماتریسی گرفته شدن. با خوندن توضیحاتشون متوجه میشین که چرا میگم این مُد نورسنجی برای اکثر حالت‌ها مناسبه.

مثالهایی برای نورسنجی ماتریسی

همونطور که میبینین این عکس موقع غروب گرفته شده و خیلی عالی نورسنجی شده. توی تصویر نقاط خیلی نورانی نداریم و به همین دلیل لزومی نداره از حالت‌های نورسنجی خاصی استفاده کنیم. همچنین داینامیک رنج نقاط نورانی‌مون خیلی کمه. برای این مدل عکسها، نورسنجی ماتریسی بهترین گزینه‌ست.

بخش بزرگی از این عکس رو آسمون روشن و آفتابی تشکیل داده. هر حالت نورسنجی دیگه‌ای، منجر به ایجاد یک عکس آندراکسپوز و ضدنور میشد. اینجا هم حالت نورسنجی ماتریسی بسیار عالیه. چون باعث میشه جزئیات سوژه کاملا واضح ثبت بشن.

توی عکس بعدی برخلاف عکس بالا، بیشتر صحنه فضای تاریکه. با این حال، باز هم نورسنجی ماتریسی به ما کمک میکنه تا صحنه به خوبی نورسنجی بشه و تعادل بین سایه‌ها و هایلایت‌ها به وجود بیاد. همونطور که میبینین هایلایت‌های ضعیف کناره پل به خوبی ثبت شدن و بخشهای ضدنور هم به همون صورتی که باید، نورسنجی شدن.

بعضی اوقات در نورسنجی ماتریسی، نورسنج دوربین یک ناحیه سیاه رو میبینه و نور عکس رو زیاد میکنه تا اون بخش سیاه، واضح بشه. در صورتیکه ممکنه رنگ اون قسمت سیاه باشه یا چیزی باشه که ما عمدا نخوایم روشن ثبت بشه. پس حواستون باشه تا با این اشتباهات مواجه نشین.

توی عکس بعدی، به ارزش‌های نورسنجی ماتریسی پی می‌بریم. همونطور که میبینین، متوجه تابش خورشید از بالای عکس شده و اون رو نادیده گرفته. یعنی نور کل عکس رو به خاطر وجود خورشید در بخشی از اون، کاهش نداده. مشکلی که توی نورسنجی میانگین باهاش مواجه میشیم. نور در بقیه عکس هم کاملا عالی و صحیح هست. اگر همین عکس رو در حالت نورسنجی نقطه‌ای عکاسی می‌کردیم، نتیجه کاملا متفاوت بود.

حالا اگه بخواین از نورسنجی نقطه‌ای استفاده کنین چطور میشه؟

نورسنجی نقطه‌ای

فرض کنین خورشید مستقیما رو به دوربین شما میتابه و یک آسمون نورانی و روشن هم در کنارش هست. نورسنجی این صحنه با حالت نورسنجی ماتریسی سخته. عموما عکسهامون توی این حالت، ضدنور میشن.

اینجا جاییه که من از شر نورسنجی ماتریسی رانده شده، به نورسنجی نقطه‌ای پناه میبرم. 😀

یادتون باشه که توی این حالت فقط یک نقطه کوچیک در مرکز کادر مورد سنجش نور قرار میگیره. مطمئن بشید که این نقطه رو روی جاهای مهم مثل پوست یا چشم قرار بدین.

زمان بذارین و حالت‌های مختلف نورسنجی رو امتحان کنین. تفاوت بین اونها شما رو متعجب میکنه.
همچنین به زودی یک مقاله در مورد استفاده از نورسنج خارجی براتون مینویسم.
طبق معمول منتظر سوالات، نظرات، پیشنهادات و انتقادات شما تو بخش کامنت هستم. موفق باشین. 😊