با وجود تمام قوانین، تجهیزات و محاسبات ریاضی، عکاسی به اندازه کافی سخته. درسته؟ خب الان که چی؟ نباید آموزش عکاسی ببینیم؟ چرا باید آموزش عکاسی حرفه‌ای ببینیم. و دقیقا به همین دلیل من اینجا هستم تا این سختی‌ها رو برای شما آسون کنم. یکی از مفهوم‌هایی که یادگیری عکاسی رو برای ما آسون میکنه، مثلث نورسنجی هست. مثلث نورسنجی چیست و چه کاری میشه باهاش انجام داد؟ توی یک جمله: سه ضلع مثلث نورسنجی شامل دیافراگم، سرعت شاتر و ISO هست.

بریم تا موضوع رو عمیق‌تر بررسی کنیم. اما قبلش پیشنهاد میکنم این مقاله رو توی مرورگرتون بوک مارک کنین و هرچند وقت یک بار بهش مراجعه کنین. بهتون قول میدم با فهمیدن مثلث نورسنجی، عملیات نورسنجی براتون کاملا قابل درک میشه.

مثلث نورسنجی

مثلث نورسنجی به ما کمک میکنه تا نور رو بیشتر بفهمیم. در عکاسی، کلیه عملیات ریاضی که برای نورسنجی انجام میدیم، توسط این مثلث کاملا ملموس میشه.

تا حالا فکر کردین که چرا اعداد توی نورسنجی عجیب و غریب هستن؟ و میزان افزایش اونها حتی عجیب و غریب‎‌تر هم هست. دیافراگم از f/1.4 به f/2.8 افزایش پیدا میکنه و نهایتا تا f/22 میره. سرعت شاتر میتونه ۱/۱۲۵ یا ۱/۲۵۰ باشه و حتی تا ۱/۴۰۰۰ هم برسه. (اگه شرایط نوری خوب باشه). همین داستان برای ISO هم هست. جایی که از ۱۰۰ یا ۲۰۰ تا ۳۲۰۰ و ۶۴۰۰ و حتی بیشتر هم افزایش پیدا میکنه.

ISO:

ISO در واقع میزان حساسیت دوربین شما به نور هست. محدوده عمومی ISO از ۱۰۰ تا ۱۶۰۰ هست. بعضی دوربین‌ها میتونن ISO رو تا ۵۰ یا ۶۴ کم کنن و تا ۱۲٫۶۰۰ بالا ببرن. این امکانات معمولا توی دوربین‌های سطح بالا و گرون قیمت دیده میشن.

اصولا پایین بودن ISO یعنی سنسور شما نور کمتری جذب میکنه. پس باید نور بیشتری در صحنه فراهم باشه تا به نورسنجی صحیح برسیم. بر همین اساس، هرچی ISO بالاتر باشه، سنسور نور بیشتری جذب میکنه. پس در محیط‌هایی که نور محیط کم هست، باید ISO رو بالا ببریم تا حساسیت سنسور بالا بره و نور بیشتری جذب کنه.

اما نکته اصلی اینجاست: هرچی ایزو عکس کمتر باشه، رزولوشن و کیفیت خروجی عکس بالاتر خواهد بود. درسته که ISO بالاتر به شما اجازه میده توی محیط‌های کم نور عکاسی کنین؛ اما باعث افزایش نویز تصویر میشه.

دوربین‌های DSLR میتونن به خوبی با ایزوهای بالا کنار بیان. سنسورها، پردازنده‌ها و ابعاد بزرگ پیکسل‌های اونها، قادر به مقابله با نویز دیجیتال هستن. با این حال، به عنوان یک قانون، باید همیشه از کمترین ISO ممکن استفاده کنین. برای عکاسی در یک روز آفتابی، ایزو ۱۰۰ یا ۲۰۰ ایده‌آله. اما اگر توی فضای داخلی عکاسی میکنین مثل داخل منزل)، ممکنه به ایزوهای ۸۰۰ تا ۱۶۰۰ نیاز داشته باشین.

دیافراگم:

دیافراگم به عنوان دومین ضلع مصلص نورسنجی، روزنه‌ای درون لنز شماست. در واقع روزنه دیافراگم مانند عنبیه چشم عمل میکنه. یک دیافراگم باز (عدد کمتر) مثل f/2.8، دارای فاصله کانونی خیلی کوچیکیه. یعنی هرجایی که نقطه فوکوستون رو قرار بدین، عمق کوچکی از سوژه واضح میمونه و جلوتر یا عقب‌تر از اون، کاملا محو میشه.

یک دیافراگم بسته مثل f/16، تقریبا تمام صحنه رو داخل فوکوس نگه میداره. چون محدوده کانونی بزرگی داره. عکاسان منظره بیشتر دوست دارن از دیافراگم‌های بسته استفاده کنن تا کل صحنه (از پیش زمینه تا پس زمینه) رو کاملا شارپ و واضح ثبت کنن.

به عدد دیافراگم که بعد از f نوشته میشه، f-stop (اف استاپ) گفته میشه. هرچی عدد اف-استاپ کمتر باشه، نور بیشتری از روزنه لنز عبور میکنه و به سنسور میرسه. برای پایین نگه داشتن ISO، باید از دیافراگم‌های بازتر استفاده کنین.

هرچی اف-استاپ بالاتر باشه، نور کمتری وارد لنز میشه. این یعنی به زمان نوردهی طولانی‌تری نیاز داریم. برای داشتن بوکه، عمق میدان کم و بک گراندهای زیبا، باید از دیافراگم‌های باز استفاده کنین.

سرعت شاتر:

سرعت شاتر سومین ظلع از مثلث نورسنجی هست. سرعت شاتر اینطوری تعریف میشه: مدت زمانی که شاتر دوربین شما باز میمونه. هرچقدر این زمان بیشتر باشه، نور بیشتری از صحنه توسط دوربین ثبت میشه. و عکس شما نور بیشتری خواهد داشت. سرعت شاتر بر حسب کسری از ثانیه بیان میشه. مثلا ۱/۲۵۰ ثانیه. یعنی شاتر دوربین، به اندازه یک دویست و پنجاهم ثانیه باز بوده و نور ازش عبور کرده.

سرعت شاتر هم مثل دو عامل دیگه روی شارپنس و کیفیت عکس شما تاثیرگذاره. سرعت شاتر پایین‎تر (آهسته‌تر)، اجازه میده نور بیشتری ثبت بشه. اما در عین حال موجب تار شدن سوژه شما میشه. (مخصوصا اگر سوژه متحرک باشه). سرعت شاتر بالاتر (سریعتر)، نور کمتری رو ثبت میکنه؛ اما با فریز کردن سوژه، موجب میشه عکس شارپ‌تر و واضح‌تری داشته باشید.

بدون استفاده از سه‌پایه، توصیه نمیکنم سرعت شاترتون رو کمتر از ۱/۱۰۰ ثانیه بذارید. مگر اینکه بخواید به شکل خلاقانه‌ای از ثبت حرکت استفاده کنین. مثل عکس زیر:

توی تصویر زیر یک چارت از سرعت شاتر براتون آماده کردم. با استفاده از این چارت بسیار عالی، میتونین ببینین برای هر موقعیتی، چه سرعت شاتری مناسبه.

ترکیب کردن تنظیمات در مثلث نورسنجی

خب! این اعداد در هرکدام از اضلاع مثلث نورسنجی، از الگوی خاصی پیروی میکنن. مثلا به دیافراگم نگاه کنین و ببینین میتونین این الگو رو متوجه بشین؟ به طور عادی، محدوده اعداد مختلف دیافراگم عبارتند از: f/1.4، f/2، f/2.8، f/4، f/5.6، f/8، f/11، f/16 و f/22. الگو رو متوجه شدین؟ اعداد به صورت یکی در میون دو برابر میشن. یعنی f/4 دو برابر f/2 هست یا f/2.8 دو برابر f/1.4.

همین الگو برای ISO هم وجود داره و اعداد دو برابر میشن. از ۱۰۰ به ۲۰۰ و بعد ۴۰۰، ۸۰۰، ۱۶۰۰ و نهایتا ۳۲۰۰٫ سرعت شاتر هم به همین شکل تغییر میکنه. ۱/۱۲۵، ۱/۲۵۰، ۱/۵۰۰، ۱/۱۰۰۰٫ هرکدوم از این اعداد، یک استاپ هستن. با زیاد یا کم شدن هرکدام از این اعداد، به اندازه یک استاپ نوری، نور به عکس ما اضافه میشه یا ازش کم میشه. دلیل اینکه این سه فاکتور نورسنجی رو داخل یک مثلث نشون میدیم اینه که روی هم تاثیر میذارن.

مثلا فرض کنین یک صحنه دارین که با ISO-100، سرعت شاتر ۱/۱۲۵ و دیافراگم f/16 به نورسنجی متعادلی میرسه. وقتی توی چنین صحنه‌ای، خورشید پشت ابر پنهان بشه چه اتفاقی میفته؟ صحنه به اندازه ۲ استاپ تاریک‌تر میشه. این یعنی شما باید به اندازه ۲ استاپ نور بیشتری رو وارد سنسور کنین تا به نورسنجی صحیح برسین:

1. میتونین اینکار رو با افزایش ایزو از ۱۰۰ به ۴۰۰ انجام بدین. (۱۰۰-< 200 <- 400). توی این حالت، شما وضوح و کیفیت عکس رو به خطر میندازین. افزایش ایزو باعث افزایش نویز و دونه‌های سفید (Grain) توی عکس میشه.
2. میتونین سرعت شاتر رو با ۲ استاپ تغییر، از ۱/۱۲۵ به ۱/۳۰ برسونید. (۱/۱۲۵ -> 1/60 -> 1/30). با اینکار، به احتمال خیلی قوی، لرزش دوربین یا لرزش دستتون موجب افت کیفیت عکس میشه. در واقع نمیشه سرعت شاتر رو بدون داشتن لرزش کم کرد.
3. توی این مثال، بهترین کار اینه که دیافراگم رو از f/16 به f/8 تغییر بدیم. (f/16 <- f/11 <- f/8). اینکار کمترین ریسک رو برای ما داره و تنها اتفاقی که میفته، کمی کاهش عمق میدان هست که قابل چشم‌پوشیه.