اگه تا الان دوره آموزش عکاسی مقدماتی رو دنبال کرده باشین، میدونین که در مورد نورسنجی، حالت‌های نورسنجی و مُدهای عکاسی صحبت کردیم.اما تا الان نگفتیم که کِی و چجوری باید از حالت تقدم دیافراگم یا تقدم شاتر دوربینتون استفاده کنین. امروز قصد دارم حالت تقدم دیافراگم (Aperture Priority Mode) رو براتون شرح بدم. اگه تا الان از حالت تمام اتوماتیک یا حالت اتومات برنامه‌ای استفاده می‌کردین، وقتشه یکم حرفه‌ای‌تر بشین و از حالت اولویت دیافراگم استفاده کنین.

مروری بر حالت‌های عکاسی

توی حالت تمام اتوماتیک فقط میتونین فرمت عکس و سرعت عکاسی پیاپی رو تغییر بدین! حتی کنترلی روی فلاش هم ندارین و هرجا دوربین تشخیص بده، خودش از  فلاش پاپ آپ استفاده میکنه.

حالت برنامه شبیه به یکی از حالت‌های تقدم هست. میتونین حالت نورسنجی، وایت بالانس و بقیه چیزها رو تغییر بدین. اما نمیتونین سرعت شاتر یا دیافراگم رو تغییر بدین (فقط میتونین ISO رو تغییر بدین).

خب! حالا بریم ببینیم حالت تقدم دیافراگم چطور میتونه به ما کمک کنه تا عکسهای بهتری بگیریم.

وقتی دوربین رو روی حالت تقدم دیافراگم می‌ذارین، دقیقا همون کاری رو انجام میده که اسمش روشه. یعنی برای نورسنجی، تنظیم دیافراگم در اولویت قرار می‌گیره و سرعت شاتر بر اساس دیافراگم انتخاب شده، تنظیم میشه.

بیاین یه مثال رو بررسی کنیم. فرض کنین دیافراگم رو روی f/8 تنظیم میکنین و سرعت شاتر 1/200 ثانیه هست. بعد تصمیم میگیرین که دیافراگم رو یک استاپ بازتر کنین و روی f/5.6 بذارین (یعنی دو برابر نور بیشتر از لنز عبور میکنه). دوربین برای کاهش این مقدار نور اضافی، سرعت شاتر رو به 1/400 ثانیه کاهش میده. این تغییر اتوماتیک توسط دوربین، تضمین میکنه که نورسنجی عکس شما کاملا صحیح باشه.

حالت تقدم دیافراگم تقریبا یه حالت نیمه اتوماتیکه. با عکاسی در حالت تقدم دیافراگم، لازم نیست ذهنتون درگیر تنظیم تمام المان‌ها باشه. به این ترتیب بخشی از ذهن شما آزاد میشه و میتونین به چیزهای دیگه مثل کادربندی و تزریق خلاقیت بیشتر به عکس فکر کنین. حالت تقدم دیافراگم تقریبا توی تمام انواع دوربین‌های دیجیتال وجود داره. به خصوص دوربین‌های DSLR کنون و نیکون.

حالت‌های تقدم (تقدم شاتر و تقدم دیافراگم) چجوری کار میکنن؟

وقتی سراغ حالت‌های عکاسی میایم، بیشترین سوالات اینه: حالت تقدم دیافراگم چیه؟ یا حالت تقدم شاتر چیه؟ این حالت‌ها توی چند چیز کاملا متفاوت با حالت دستی یا منوآل هستن.

من تقریبا توی یک سوم مواقع از حالت تقدم دیافراگم استفاده میکنم. دو سوم بقیه مربوط به تقدم شاتر و حالت دستیه. یعنی تعصب خاصی به استفاده از این حالت ندارم. (دروغگو دشمن خداست :D)

حالت تقدم دیافراگم به چند دلیل خیلی خوبه. اصلی‌ترین این دلایل، شارپنس، عمق میدان و کنترل روی نور هست.

1. وقتی دیافراگم لنز رو تا کمترین عدد باز می‌کنین (مثلا f/2)، نور خیلی بیشتری از لنز عبور میکنه. این به شما اجازه میده تا از سرعت شاترهای بالا استفاده کنین.
2. اگه از درس دیافراگم یادتون باشه، دیافراگم بازتر به معنای عمق میدان کمتره (و بالعکس).
3. وقتی دیافراگم رو تا حدود f/8-11 می‌بندین، لنز شما توی شارپ‌ترین حالت خودش قرار می‌گیره.

با تمرین کردن متوجه میشین که یه جاهایی، استفاده از حالت تقدم دیافراگم در عکاسی، از تقدم شاتر و حتی حالت دستی بهتره.

فقط با حالت دستی عکاسی کنیم؟

به تمام آدم‌هایی که اعتقاد دارن همیشه باید با حالت دستی عکاسی کرد: اشتباه میکنین! امضا، قلب و بوس(!): مازیار میرالی!

نظر من اینه! بیاین به نظر هم احترام بذاریم. 😀

قبول دارم که موارد بسیار زیادی هست که با حالت دستی عکاسی کنیم. ولی این موارد برای من حدود یک سوم کل زمان عکاسیه! توی دو سوم دیگه موارد از حالت تقدم شاتر یا تقدم دیافراگم استفاده میکنم.

بیاین چنتا از مواقعی رو بررسی کنیم که استفاده از حالت تقدم دیافراگم توی اونها بهتره. ولی اول بهتره به این نکته اشاره کنم که حالت تقدم دیافراگم نسبت به تقدم شاتر یک مزیت عمده داره. این مزیت، موقع نورسنجی خودش رو نشون میده. نوردهی طولانی‌تر، موجب میشه نور بیشتری توی عکس ما ثبت بشه. اما اگه سرعت از حدی آهسته‌تر بشه، دیگه نمیتونیم دوربین رو روی دست نگه داریم یا از سوژه‌های متحرک عکس بگیریم. چون با یک عکس تار و محو مواجه میشیم.

ولی هنگامی که از حالت تقدم دیافراگم استفاده می‌کنیم، در واقع داریم با سخت‌افزار لنز، نوردهی عکس رو بیشتر می‌کنیم. بنابراین اگه لنزی با دیافراگم بازتر داشته باشین، میتونین سرعت شاترهای سریعتری انتخاب کنین و به سه‌پایه احتیاج نداشته باشین.

این (استفاده از یه لنز با دیافراگم باز)، یه راه خوب برای بهبود عملکرد دوربین شماست.

چه زمانی باید از حالت تقدم دیافراگم استفاده کنیم؟

موقعیت 1 – نور خوب / روز آفتابی

وقتی که شرایط نوری ثابت باشه، میتونین از حالت دستی یا منوآل استفاده کنین. ولی تا وقتی راه ساده‌تر هست، چرا میخواین برای خودتون کار اضافی بتراشین؟ چرا بیشتر تنظیمات رو به عهده دوربین نمیذارین؟ دوربین رو روی حالت تقدم دیافراگم بذارین، دیافراگم رو تنظیم کنین و بقیه کار رو به دوربین بسپارین.

حتی اگه بخواین نوردهی کلی عکس رو کم یا زیاد کنین میتونین از جبران نوردهی (Exposure Compensation) استفاده کنین. این آپشن توی تمام دوربین‌ها (حتی دوربین‌های موبایل) وجود داره.

وقتی شرایط نوری محیط خوبه، نباید نگران تار یا محو شدن عکستون باشین. توی این شرایط، سرعت شاتر به اندازه کافی سریع هست تا از تار شدن عکس جلوگیری کنه. یه قانون قدیمی به نام “خورشید 16” هست که برای عکاسی توی چنین شرایطی، دیافراگم بسته رو پیشنهاد میکنه و درست هم هست. وجود این قانون هم دلیل دیگه‌ایه برای اینکه باید از حالت تقدم دیافراگم استفاده کنین.

توی نور خورشید، شما منبع غنی از نور رو دارین. پس بدون نگرانی میتونین دیافراگمتون رو ببندین تا عکسهاتون شارپ‌تر ثبت بشن. اگه یادتون باشه بالاتر گفتیم که معمولا توی f/11، لنزها شارپ‌ترین حالت رو دارن.

موقعیت 2 – عکاسی پرتره

توی عکاسی پرتره هم معمولا شرایط نوری خوبه. چه از فلاش استفاده کنین و چه از نور طبیعی. ما معمولا عادت داریم کارها رو برای خودمون سخت‌تر از حالت عادی کنیم! با داشتن شرایط نوری خوب، نیازی نیست حتما از حالت دستی استفاده کنیم. میتونیم از حالت تقدم دیافراگم استفاده کنیم و عکسها رو با دیافراگم دلخواه خودمون بگیریم.

معمولا موقع عکاسی پرتره، عکسها رو با طیفی از دیافراگم‌های مختلف می‌گیرم. ولی f/8، یکی از دیافراگم‌های مورد علاقه منه (مخصوصا توی عکاسی پرتره آتلیه). چون توی این دیافراگم، عکسهام شارپ‌تر هستن. توی فضای باز ممکنه از دیافراگم‌های بازتر هم استفاده کنم.

موقعیت 3 – عکس‌های منظره

توی عکسهای منظره پیش‌زمینه و پس‌زمینه داریم. و حتی گاهی اوقات، فضای میانه. برای اینکه همه‌چیز فوکوس باشه، نیاز به دیافراگم بسته داریم. مثلا حدود f/16.

زمان‌هایی هم هست که من از سه‌پایه استفاده می‌کنم و دوربین رو روی حالت دستی میذارم. ولی بیشتر مواقع، دوربین روی دستمه.

پس توی عکاسی منظره هم بهتره از حالت تقدم دیافراگم استفاده کنین. چون چیزی که اهمیت داره عمق میدانه؛ و عمق میدان هم با دیافراگم کنترل میشه.

موقعیت 4 – عمق میدان کم

همونطور که میدونین، عمق میدان کم با باز کردن روزنه دیافراگم لنز حاصل میشه. اینکار نور بیشتری رو وارد دوربین میکنه. منظورم یه خورده نور بیشتر نیست! منظورم خیلی نور بیشتره!

وقتی دیافراگم رو از f/2.8 به f/1.4 میرسونین، چهار برابر نور بیشتر وارد دوربین میشه! اگه روی حالت تقدم دیافراگم باشین، سرعت شاتر به شکل اتوماتیک، چهار برابر سریعتر میشه.

چه زمانی نباید از حالت تقدم دیافراگم استفاده کنید (ولی هنوز هم فکر میکنید باید استفاده کنید!)

موقعیت 1 – شرایط نوری ضعیف / اتاق تاریک

این رو قبلا هم گفتم. زیبایی استفاده از دیافراگم باز اینه که به دوربین اجازه میده نور بیشتری از محیط دریافت کنه. این نکته به ویژه توی یک اتاق تاریک هم صدق میکنه. ولی به این معنی نیست که شما باید روی حالت تقدم دیافراگم عکاسی کنین! به نظر من بهترین حالت برای چنین شرایطی، حالت تقدم شاتره. اجازه بدین توضیح بدم…

وقتی توی شرایط نوری ضعیف هستین، دو تا نگرانی اصلی وجود داره: نوردهی و لرزش دوربین. یا به اندازه کافی نور در صحنه ندارین، یا عکسهاتون شارپ نیست. و یا هر دو!

اگه دوربین رو روی حالت تقدم دیافراگم بذارین، فقط نصف مشکل رو حل کردین و اون نوردهی عکسه. مشکل دوم کماکان به قوت خودش باقیه!

وقتی روی حالت تقدم شاتر باشین، میتونین ثبت لرزش دوربین رو کنترل کنین (مثلا 1/30 یا 1/50 ثانیه).  دیافراگم بر اساس سرعت شاتر تنظیم میشه تا به نورسنجی صحیح برسیم. حتی اگه دیافراگم به بازترین حالت خودش برسه و بازهم نور عکس کافی نباشه، میتونین بعدا با نرم‌افزارهای ادیت، نور عکس رو دستکاری کنین. حداقلش دیگه عکس تار و محو ندارین! مشکلی که راه حلی براش نیست (البته تا امروز!).

موقعیت 2 – عکاسی از مناظر شبانه

میدونم که بالاتر گفتم دوست دارم عکاسی منظره رو با حالت تقدم دیافراگم انجام بدم. تا اینجا درست. اما نه وقتی که توی شب عکاسی میکنم! بازی عکاسی شب یه بازی متفاوته. و به جای تقدم دیافراگم، باید از حالت دستی (Manual Mode) برای عکاسی شب استفاده کرد.

شرایط نور در شب کاملا غیر قابل پیش‌بینیه. شما باید محاسبات و تخمین‌ها رو تو ذهنتون انجام بدین. عکاسی شب خیلی نیاز به آزمون و خطا داره.